Moeten we bang zijn voor microben? Ze nemen zo’n prominente plaats in de wereld om ons heen, dat ze onze interesse wel verdienen. In dit artikel ontdekt u wat een microbe is, evenals drie grote groepen micro-organismen: bacteriën, schimmels en virussen.

I.

Wat is een microbe?

In de biologie, bedoelen we met een microbe een pathogeen micro-organisme. Het is een minuscuul levend wezen dat ziektes kan veroorzaken of verspreiden. De term ‘microbe’ of ‘micro-organisme’ omvat een verscheidenheid aan verschillende soorten, van prokaryoten (bacteriën) tot eukaryoten (schimmels en algen). Virussen, van hun kant, zitten op de grens van levende organismen.

II.

Bacteriën

In aantal zijn bacteriën de meest voorkomende organismen op onze planeet. Op onze huid en in onze darmen leven wel duizenden miljarden bacteriën. Er zijn 10x zoveel bacteriën dan cellen in het menselijk lichaam. Het merendeel van de bacteriën is niet alleen gunstig, maar zelfs onmisbaar voor ons welzijn. Andere, zogenaamde pathogene bacteriën, veroorzaken ziektes en kunnen gevaarlijk of zelfs dodelijk zijn. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de Escherichia coli en de Staphylococcus aureus, bacteriën die verantwoordelijk zijn voor veelvoorkomende infecties.

III.

Microscopische schimmels

Het rijk van de Fungi bestaat uit meer dan 200.000 soorten microscopische organismen die gezamenlijk schimmels worden genoemd. Meer dan een honderdtal daarvan kunnen schadelijk zijn voor de mens. Een bekende schimmelinfectie is mycose. Wanneer de huid of de nagels worden aangetast, spreekt men van oppervlakkige mycose. Maar wanneer de schimmel in de bloedbaan terechtkomt, kan deze in elk orgaan terechtkomen. In dat geval spreekt men van diepe mycose, en zijn het meer zorgelijke aandoeningen die met name zuigelingen treffen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Schimmels van het geslacht Candida vertegenwoordigen 80% van de invasieve infecties bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem en het merendeel van de infecties wordt veroorzaakt door C.albicans. C.albicans is tevens de schimmel die meestal verantwoordelijk is voor genitale infecties. Zo’n 75% van alle vrouwen krijgt hier in haar leven mee te maken.

IV.

Verschillende virussen

Virussen daarentegen verschillen van andere micro-organismen, omdat ze geen stofwisseling hebben en vaak worden beschouwd als niet-levend. Virussen zijn specifiek gericht op één gastheer, wat betekent dat ze maar één of enkele soorten in het bijzonder kunnen infecteren. Dit heeft te maken met hun manier van reproduceren: virussen zijn niet in staat om zichzelf voort te planten. Ze moeten noodgedwongen binnendringen in een gastheercel en de machinekamer overnemen om zich te vermenigvuldigen. Sommige zeer alledaagse virussen zoals het rhinovirus circuleren het hele jaar door, en veroorzaken niet meer dan een simpele, onschadelijke verkoudheid. Inmiddels weten we maar al te goed dat andere, gevaarlijkere virussen bijzonder schadelijke effecten kunnen hebben op onze gezondheid.

Zo hebben opkomende virussen de afgelopen decennia meerdere epidemieën veroorzaakt: de Spaanse griep, de Hongkong griep, Chikungunya, Dengue, Ebola, Sars-CoV, MERS-CoV, en het Sars-CoV-2; Ze hebben allemaal ernstige menselijke en sociale schade aangericht over heel de wereld.

Het grote merendeel van deze opkomende virussen is van ‘dierlijke afkomst’: hun besmetting is in eerste instantie dominant aanwezig bij een specifieke diersoort (bijvoorbeeld mensapen bij het Ebola-virus, gevogelte in het geval van de vogelgriep H5N1). Vervolgens kan het voorkomen dat deze virussen zich via verschillende genetische reacties (mutaties, verschuivingen) aanpassen aan de mens. Dit betekent dat ze daadwerkelijk weten binnen te dringen in onze cellen, zich vermenigvuldigen en vervolgens tussen personen onderling kunnen worden overgedragen.

V.

Wat zijn mijten en pollen?

Hoewel ze schuldig zijn aan tal van soorten ongemak in ons dagelijks leven, zijn mijten en pollen geen microben. De mijt is een geleedpotige die verwant is aan de spin, en pollen is een microscopisch klein korreltje dat vrijkomt wanneer planten gaan bloeien. Leer meer over de schadelijke gevolgen van mijten en pollen in de volgende artikelen: ‘Schadelijke insecten en andere parasieten’ en ‘Alles wat u moet weten over allergieën’.

Als het gaat om microben is het dus niet allemaal zwart-wit. Zoals we hebben gezien, zijn sommige gunstig of zelfs essentieel voor ons welzijn, en kunnen andere een gevaar vormen voor onze gezondheid. Daarom is het belangrijk om de pathogene micro-organismen vast te kunnen stellen, zodat we de gezondheid van onszelf en die van onze naasten kunnen beschermen. Er bestaan een aantal simpele, maar zeer doeltreffende handelingen die ons helpen in de strijd tegen schadelijke microben, waarover u meer kunt lezen in de volgende artikelen: …

Wat is een microbe en wat zijn de belangrijkste soorten micro-organismen?

I.